Vì sao Kazakhstan chuyển đổi chữ viết từ Cyrillic sang Latin?

Bản đồ con đường tơ lụa

Kazakhstan, quốc gia rộng lớn không giáp biển ở Trung Á, đã chính thức chuyển đổi chữ viết từ Cyrillic (bảng chữ cái Nga) sang Latin vào năm 2017. Quyết định này, theo Tổng thống Nursultan Nazarbayev, là “vì tương lai của thế hệ sau và hội nhập toàn cầu”. Bài viết này sẽ phân tích lý do đằng sau sự thay đổi quan trọng này, khám phá lịch sử ngôn ngữ của Kazakhstan và những thách thức trong quá trình chuyển đổi.

Lịch sử ngôn ngữ đa dạng của Kazakhstan

Kazakhstan nằm trên con đường tơ lụa cổ đại, giao thoa giữa nhiều nền văn hóa. Người Cuman (gốc Turkic) là những cư dân đầu tiên định hình nên Kazakhstan từ thế kỷ 11. Vùng đất này sau đó bị Mông Cổ và Đế quốc Nga cai trị. Từ những năm 1890, người Nga di cư ồ ạt đến Kazakhstan theo chính sách của Nga, làm thay đổi đáng kể cấu trúc dân số.

Thành phố Astana, Kazakhstan

Năm 1936, Kazakhstan trở thành một nước cộng hòa thuộc Liên Xô. Sau khi Liên Xô tan rã năm 1991, Kazakhstan tuyên bố độc lập. Quốc gia này có lịch sử ngôn ngữ phức tạp. Người Kazakh đã sử dụng nhiều hệ chữ viết khác nhau, từ bảng chữ cái Runic đến ký tự Ả Rập, rồi Latin (1929) và cuối cùng là Cyrillic (1940) dưới thời Liên Xô.

Người Kazakh – Thiểu số trên chính quê hương mình

Các cô gái Kazakhstan

Dưới thời Liên Xô, người Kazakh chỉ chiếm khoảng 39% dân số, trong khi người Nga chiếm hơn 44%. Điều này khiến người Kazakh trở thành thiểu số trên chính quê hương mình. Sau khi Liên Xô tan rã, nhiều người Nga trở về Nga, và đến năm 2018, người Kazakh chiếm 65,5% dân số. Kazakhstan là một quốc gia đa ngôn ngữ với 117 ngôn ngữ được sử dụng.

Áp lực chính trị và kinh tế đằng sau chữ Cyrillic

Trữ lượng dầu mỏ của Kazakhstan

Kazakhstan sở hữu trữ lượng dầu mỏ lớn thứ 12 thế giới. Tuy nhiên, vị trí địa lý không giáp biển buộc Kazakhstan phải phụ thuộc vào Nga để vận chuyển dầu mỏ qua đường bộ đến Biển Đen. Điều này tạo ra áp lực chính trị và kinh tế, khiến Kazakhstan phải cân nhắc mối quan hệ với Nga. Việc áp dụng chữ Cyrillic cũng là một phần trong chiến lược kiểm soát của Liên Xô đối với các dân tộc thiểu số.

Đường vận chuyển dầu từ Kazakhstan đến Biển Đen

Việc chuyển đổi sang chữ Cyrillic gây khó khăn cho người Kazakh, đặc biệt là những người đã di cư sang Trung Quốc và sau đó trở về, không thể đọc được tiếng Kazakh viết bằng chữ Cyrillic.

Hành trình trở về với chữ Latin

Tổng thống Kazakhstan Nursultan Nazarbayev và Tổng thống Nga Vladimir Putin

Sau khi Liên Xô tan rã, nhiều quốc gia láng giềng của Kazakhstan đã chuyển sang chữ Latin. Tuy nhiên, Kazakhstan thận trọng hơn do các yếu tố chính trị và kinh tế. Sự tăng trưởng kinh tế từ năm 2000 và cam kết với các giá trị phương Tây đã thúc đẩy quá trình chuyển đổi này. Việc sử dụng chữ Latin cũng được kỳ vọng sẽ giúp người Kazakh học tiếng Anh dễ dàng hơn.

So sánh chữ Cyrillic và Latin trong tiếng Kazakh

Quá trình chuyển đổi sang chữ Latin được lên kế hoạch theo ba giai đoạn, từ 2018 đến 2025, bao gồm việc xây dựng bảng chữ cái mới, đào tạo giáo viên, cập nhật luật pháp và truyền thông. Ban đầu, bảng chữ cái Latin sử dụng dấu nháy đơn để biểu thị các âm thanh không có trong bảng chữ cái Latin. Tuy nhiên, điều này gây khó khăn cho việc sử dụng máy tính, và sau đó đã được thay thế bằng dấu phụ trên ký tự và ký tự ghép.

Tiếng Kazakh – Âm thanh độc đáo

Video tiếng Kazakh

Âm thanh của tiếng Kazakh được ví như “động cơ diesel đề mãi mới nổ trong thời tiết âm độ”. Sự phức tạp và độc đáo của ngôn ngữ này càng làm nổi bật tầm quan trọng của việc lựa chọn một hệ chữ viết phù hợp.

Kết luận

Việc Kazakhstan chuyển đổi sang chữ Latin là một quyết định mang tính chiến lược, nhằm hướng tới tương lai và hội nhập toàn cầu. Quá trình này không chỉ đơn thuần là thay đổi chữ viết, mà còn phản ánh sự thay đổi về chính trị, kinh tế và văn hóa của đất nước. Sự chuyển đổi này cũng là một minh chứng cho nỗ lực của Kazakhstan trong việc khẳng định bản sắc dân tộc và hướng tới một tương lai hiện đại.